Bang Bắc Carolina (North Carolina – NC) là một trong 50 Bang,
nằm ở phía đông nam trên lãnh thổ Hoa kỳ, giáp với Bang Nam
Carolina về phía nam;
với Bang Georgia về phía tây nam; với Bang Tennessee về phía tây; với Bang Virginia về phía bắc; và Đại Tây Dương về phía đông. Diện tích 139.509 km2 (bằng
43% diện tích của cả nước VN), trong đó 10 % là mặt nước (sông hồ). Bang có
hình thù giống hình chữ nhật nằm ngang nhìn từ bắc xuống nam, chiều ngang 805
km, chiều dài 240 km. Dân số trên 10 triệu
đứng thứ 9/ 50 Bang. Mật độ dân số 49 người trên 1 km2. Một số thành phố lớn của Bang:
1. Thủ phủ Raleigh: trung tâm hành chính dân số gần
500.000 người, nếu cộng thêm vùng phụ cận (ngoại ô) thì dân số là 1,2 triệu người.
2. Charlotte: thành phố lớn nhất Bang, trung tâm thương
mại, tài chính của Bang và là trung tâm tài chính lớn thứ hai của Hoa kỳ (sau
New York). Dân số gần 1 triệu người.
3. Durham: dân số 260.000
4. Greensboro: dân số 290.000
Và còn nhiều thành phố khác. Các thành phố nhỏ (town) được
liên kết với nhau gọi là vùng (county). Chẳng hạn, 3 thành phố nhỏ (town) là
Chapehill, Hisborough và Carboro tạo thành Orange County để tổ chức các hoạt động
xã hội chung.
Bang Bắc Carolina có địa
hình phong phú, phía đông là bờ biển dài gần 200 km, phía tây là các dãy núi đá.
Khí hậu phong phú đủ 4 mùa (trùng với các mùa ở Việt nam). Múi giờ theo giờ New
York. Mùa đông có tuyết nhưng thường không kéo dài và không có nhiều đợt. Bang
đứng thứ 5 về lượng khách du lịch nội địa bởi có nhiều phong cảnh cũng như di
tích lịch sử cuốn hút du khách.
Bang NC có 10 nét đặc
biệt sau mà tôi biết được:
1.
Đó là địa danh đầu tiên mà người Anh đặt
chân đến chinh phục Châu Mỹ thành các thuộc địa vào đầu những năm 1600. Tuy nhiên, nhóm người đó đã mất
tích một cách bí ẩn không để lại dấu vết gì ngoài các vết khắc trên cây.
2.
Là 1 trong 3 Bang là những thuộc địa đầu tiên nên được đặt tên
theo tên vua của nước Anh: đó là các bang Carolina (gồm cả North và South
Carolina), Virginia và Georgia. Đúng hơn là tên và ranh giới các bang vẫn giữ
nguyên như hồi còn là thuộc địa (do người Anh đặt). Tên Carolina xuất phát từ
tên vua Sác lơ đệ nhất (tiếng Anh là Charles) theo tiếng La tinh gốc là Carol
nhưng theo truyền thống ở Anh, tên địa danh bao giờ cũng lấy theo tên nữ nên là Carolina. Đầu tiên chỉ có Carolina colony. Sau vào năm 1720 Carolina Colony được tách ra thành 2 Bắc và Nam cho nhỏ để dễ cai trị.
3.
Carolina Colony là thuộc địa đầu tiên
đưa ra ý tưởng giành độc lập từ thực dân Anh thể hiện ở bản Mecklenburg
Declaration tại North Carolina ngày 20 tháng 5 năm 1775 – một năm trước khi nước
Mỹ ra đời. Vì thế Bang còn có nickname “First in freedom”.
4.
Bang
có 2 công dân là là những người đầu tiên trên thế giới đã thử nghiệm thành công
cho máy bay bay
được. Đó là Anh em nhà Wright gồm Orville Wright (19 tháng 8 năm 1871 - 30 tháng 1 năm 1948) và Wilbur Wright (16 tháng 4 năm 1867 - 30 tháng 5 năm 1912).
|
Anh em nhà Wright - những người đầu tiên biến giấc mơ bay lên trời của con người thành hiện thực. Cả hai anh em đều sống độc thân. |
Chuyến bay đầu tiên trong lịch sử nhân loại được thực hiện vào
ngày 17 tháng 12 năm 1903 tại đồi Kill
Devil, Kitty Hawk, bang Bắc Carolina,
Mỹ.
Mỗi anh em thực hiện hai chuyến bay vào ngày hôm đó. Lần bay đầu tiên, do
Orville thực hiện kéo dài 12 giây và
bay được khoảng 36.5 mét (120 ft). Lần bay cuối cùng, do Wilbur thực hiện kéo
dài 59 giây và đi được 296 mét. Chiếc máy bay lúc đó được gọi là Flyer I.
Nó có sải cánh khoảng 12 mét và nặng khoảng hơn 300 kg,
với động cơ xăng 12 mã lực.
Hiện nay nó đang được đặt tại Viện bảo tàng hàng không vũ trụ Quốc gia, thủ đô
Oasington. Máy bay được làm từ chất liệu gỗ đủ cho 4 người ngồi.
Cũng vì lý do này mà Bang còn có
nick name khác là “First in flight”. Tất cả các ô tô đăng ký trong Bang ngoài
tên North Carolina còn có thêm dòng “First in freedom” hoặc “First in flight”
(tùy chủ xe chọn). Cả hai anh em đều là người sống độc thân.
5. Bang
có tất cả 16 trường đại học cao đẳng, trong đó đại học Bắc Carolina (University
of North Carolina – UNC) là 1 trong 3 đại học công lập đầu tiên của Hoa
kỳ. UNC được khởi công xây dựng từ 1789, bắt
đầu tuyển sinh năm 1795. Trụ sở chính ở thành
phố nhỏ Chapell Hill (nghĩa là ngọn đồi có tháp chuông) với khuôn viên rộng 3
km vuông, ngoài ra còn 17 chi nhánh (campus) ở các thành phố khác trong Bang.
Năm 2017, số lượng giảng viên của trường là 3.700, số lượng nhân viên 8.300, số
sinh viên theo học 30.000, trong đó bậc đại học 19.000, sau đại học 11.000. UNC
luôn được xếp hạng trong top 50 đại học tốt nhất Hoa kỳ. Năm 2017 UNC đứng thứ 26 trong bảng xếp hạng. Năm 1952,
UNC mở bệnh viện UNC là trung tâm khám chữa bệnh lớn và có uy tín trong vùng.
Năm 2011, một giáo sư của trường đã được nhận giải Nobel trong ngành y. UNC
cũng là nơi con trai Phạm Xuân Ẩn đã theo học nhờ sự giúp đỡ từ những người bạn
Mỹ của ông. Hầu hết cư dân của UNC sống và làm việc có liên quan đến UNC. Vì
thế, có thể ví UNC như là linh hồn của Chapel Hill town.
6.
Tại thành phố Durham còn giữ nguyên di
tích American Tobaco Company nằm tại trung tâm. Đây từng là nhà máy sản xuất
thuốc lá lớn nhất nước Mỹ (có tài liệu nói lớn nhất thế giới thời bấy giờ).
|
Cổng chính vào nhà máy thuốc lá. Nhà máy có khuôn viên rộng vài km vuông với hàng trăm ống khói vươn lên trời. |
Thời kỳ thịnh vượng chiếm đến 90% thị phần trong nước
và có cả chi nhánh bên Anh Quốc (Impireal Tobaco company). Sau do bị kiện độc
quyền nên nhà máy đã bị chia nhỏ thành 4 công ty độc lập. Nhà máy này còn hoạt
động đến cuối những năm 1900. Đường tàu chuyên chở thuốc lá dài 50 dặm (80 km)
đi từ nhà máy nay đã được dỡ bỏ và thay vào đó làm thành đường cho dân đi bộ và
xe đạp với tên gọi American Tobacco Trail. Tại đây, các vận động viên maratong
thường tập chạy đường dài. Các ký túc xá cho người lao động được cải tạo thành
hotel, các phân xưởng được dùng làm các cửa hàng, văn phòng, nhà hàng…
Có thể nói trước Thế chiến I, nước Mỹ đi lên từ ngành sản xuất và buôn bán thuốc lá mà cuộc đời của J.B. Duke là minh chứng. Trồng và sản xuất thuốc lá nguyên là nghề của những người da đỏ (Indian - tiếng Việt đọc theo ngữ âm Pháp là người Anh điêng). Người Anh đã học từ họ và phát triển từ làm thủ công sang thành công nghiệp. Vì thế, biểu tượng gốc của ngành thuốc lá Mỹ là hình ảnh người Indian.
7.
Durham còn nổi tiếng với Đại học Duke được
xây dựng từ một phần tài sản để lại của Jame Buchanan Duke - ông chủ American Tobaco Company (xem thêm
cuộc đời, sự nghiệp của J.B. Duke qua link:
|
Jame Bachanan Duke - người sáng lập Đại học Duke danh tiếng. Bức tượng trước nhà thờ Duke |
Trường
được xây dựng năm 1838 với tên gọi ban đầu là Trinity College ở một địa điểm
khác, đến năm 1892 chuyển đến Durham và đổi tên là Duke để vinh danh người sáng
lập. Mặt bằng của trường 35 km vuông. Nằm giữa trung tâm trường là nhà thờ Duke – nhà thờ lớn
nhất và đẹp nhất ở Durham. Tại nhà thờ thường có các buổi biểu diễn đồng ca,
thánh ca. Phía trước nhà thờ là tượng đồng đen người sáng lập – Jame Buchanan
Duke). Quanh nhà thờ có đến 3 nhà hát
Duke với tổng sức chứa khoảng 3000 chỗ hoạt
động hết công suất vào các buổi tối cuối tuần. Giá vé phổ biến cho sinh viên là 10 $, cho người khác ngoài sinh viên từ 25 - 70$. Vườn hoa Duke rất rộng và đẹp,
là nơi các cặp cô dâu chú rể thường đến chụp ảnh hoặc tổ chức đám cưới.
|
Nhà thờ Duke nhìn bên ngoài. |
Tỷ lệ
xét tuyển của tường là 9 – 10%%, số lượng học viên 16.000, trong đó 50% là bậc
đại học, 50% là bậc sau đại học. Đại học Duke có chi nhánh ở Bắc kinh và
Singapor. Năm 2017, trường được xếp hạng 13 trong nước Mỹ và thứ 28 trên thế giới.
Học phí của trường năm 2017 là 53.000 USD / năm.
8. Bắc
Carolina còn nổi tiếng với dinh thự tư nhân lớn nhất Hoa kỳ - Biltmore Estate. Trong lịch sử Hoa kỳ đã từng có nhiều
dinh thự tư nhân lớn nhưng với thời gian khi chủ nhân mất đi dinh thự được chia
nhỏ cho con cháu, cho các quỹ từ thiện hoặc chuyển sang tài sản quốc gia.
|
Bilt More Manson - lâu đài tư nhân lớn nhất nước Mỹ với 250 phòng. |
Biltmore là dinh
thự tư nhân lớn nhất còn lại nguyên vẹn với năm tháng trôi qua, hiện vẫn là tài
sản do con cháu chủ nhân quản lý. Dinh thự tọa lạc tại thành phố Asheville phía
tây Bang Bắc Carolina. Toàn bộ dinh thự có diện tích 3.200 héc ta (gồm lâu đài với
250 phòng, nhiều vườn hoa, bãi cỏ, hầm rượu, sân đua ngựa, nông trại, các cửa
hàng khách sạn…). Trong lâu đài có thư viện với 10.000 đầu sách vẫn còn được bảo
quản nguyên vẹn. Hiện nay dinh thự không có người ở mà chỉ dùng để cho khách
tham quan (giá vé 40$/người). Đây gần như là điểm du lịch duy nhất mở cửa 365
ngày trong năm. Để duy trì bảo quản dinh thự và phục vụ khách tham quan, chủ
nhân đã thành lập hẳn một công ty với khoảng 1000 nhân viên. Theo số liệu thống
kê, cứ cuối mỗi tuần trung bình có 4000 khách thăm quan. Mỗi năm có đến 1 triệu
du khách thăm quan. Tất cả các xe tư nhân đều phải đỗ tại 1 trong 5 bãi đỗ xe gần
cổng rồi đi xe buýt nội bộ thăm quan.
|
George Wasington Vanderbit II -
chủ nhân của Biltmore Estate |
Chủ nhân của dinh thự - George Washington
Vanderbit II (1862 – 1914) - là con trai út của một trong các gia đình
giàu có nhất nước Mỹ với nguồn lợi khổng lồ thu được hàng năm từ các dịch vụ đường
sắt, cảng biển. Tốt nghiệp đại học Columbus, đã đi nhiều nước trên thế giới và
nhiều vùng trong nước Mỹ, biết 8 ngoại ngữ, từng được bầu là người đọc nhiều nhất
nước Mỹ. Tòa lâu đài được xây với mục đích phục vụ cho các kỳ nghỉ của chủ
nhân. Kiến trúc sư là 2 người Pháp. Bắt đầu xây từ 1889, hoàn thành năm 1895. Đến
1898 chủ nhân mới cưới vợ và 2 năm sau sinh 1 con gái. Tổng diện tích sàn là 16.623 mét
vuông. Như vậy chỉ có 3 người sống trong 1 tòa
lâu đài 250 phòng cùng khoảng 35 người giúp việc. Con gái chủ nhân sau lấy chồng
sinh sống bên Anh và sinh 2 cháu ngoại trai.
Một thời gian dài dinh thự bị bỏ hoang. Sau được
phục hồi phục vụ khách thăm quan. Hiện nay dinh thự do 2 cháu ngoại của ông chủ
ở bên Anh quản lý. Dinh thự được hội kiến trúc Hoa kỳ xếp thứ 8 về kiến trúc được
ưa thích nhất và được Nhà nước duyệt là di sản quốc gia năm 1964.
9. Bắc
Carolina còn nổi tiếng là một trong các trung tâm nghiên cứu khoa học với Scientific
Triangle (tam giác khoa học) mà 3 đỉnh là 3 thành phố Raleigh, Durham và Chapel
Hill với đội ngũ khoa học nòng cốt là là các giảng viên, nghiên cứu sinh, sinh
viên của 3 trường đại học danh tiếng là Duke University, University of North Carolina và North Carolina State
University (xếp thứ 59 trong nước Mỹ). Theo số liệu thống kê, mật độ nhà khoa học
trên dân số ở khu vực này là cao nhất trên thế giới. 50% dân số có trình độ đại
học trở lên. Hàng năm, 3 trường đại học cho tốt nghiệp 8.500 học viên. Trung
tâm của Scientific Triangle là Scientific Triangle Park – nơi có 260 công ty
công nghệ cao đặt trụ sở, chi nhánh (giống như khu công nghệ cao của VN).
10.
Công trình cuối cùng và cũng mới mẻ nhất là
Durham Perfomance Arts Center (DPAC) – trung tâm biểu diễn lớn nhất của Bang Bắc
Carolina - được hoàn thành và đưa vào sử dụng từ năm 2008 tại trung tâm Durham,
gần với khu di tích American Tobacco. Kinh phí xây dựng 48 triệu $. Khán phòng
biểu diễn của DPAC có 2712 chỗ ngồi. Tuy hoạt động chưa lâu với 200 show diễn/
năm gồm các thể loại như nhạc kịch Broadway, hòa nhạc, hài, nhảy …nhưng DPAC đã
được tạp chí chuyên ngành bình bầu trong top 5 của thế giới và top 4 trong nước
Mỹ về các show diễn. Giá vé vào xem từ 90 $ trở lên. Từ khi có DPAC, Durham có
thêm nhiều du khách nội địa bay đến nghỉ khách sạn và xem các show biểu diễn.
|
Phòng biểu diễn của Durham Perfomance Arts Center |