Thiểu năng tuần hoàn não

Cảnh giác với biến chứng do thiểu năng tuần hoàn não

Thiểu năng tuần hoàn não là một bệnh rất hay gặp ở lứa tuổi trên 50. Nguyên nhân hay gặp
 nhất là do vữa xơ động mạch... Thiểu năng tuần hoàn não có thể diễn tiến lâu ngày, hoặc 
có biến chứng  nặng nề là gây nên bệnh cảnh đột quỵ nhồi máu não hệ sống nền rất nguy hiểm 
khi một động mạch bị huyết khối gây tắc hoàn toàn; bệnh nhân có thể tử vong do suy hô hấp, 
tuần hoàn vì thân não bị nhồi máu hoại tử cấp tính, phù não.

Não được nuôi dưỡng bởi hai hệ động mạch chính: hệ động mạch cảnh ở phía trước chi phối 
toàn bộ phần lớn bán cầu đại não và hệ động mạch đốt sống thân nền ở phía sau.

Hệ cảnh có tuần hoàn bàng hệ phong phú nên khả năng bù trừ tương đối tốt, ít có biểu hiện
 triệu chứng của thiểu năng tuần hoàn não hệ cảnh. Các triệu chứng của thiểu năng tuần hoàn
 não hay gặp biểu hiện của hệ động mạch đốt sống thân nền vì cung lượng máu đến động 
mạch đốt sống chỉ bằng 10% cung lượng máu đến động mạch cảnh và vận tốc lưu thông ở
 đây cũng kém hơn.

Nguyên nhân do đâu?

Thiểu năng tuần hoàn não hệ động mạch đốt sống thân nền là một bệnh rất hay gặp ở lứa 
tuổi  trên 50. Nguyên nhân hay gặp nhất là do vữa xơ động mạch. Vữa xơ động mạch khu
 trú tại nơi xuất phát của động mạch não sau hoặc chỗ phân đôi của các động mạch, đoạn
 cuối động  mạch đốt sống. Khi gặp các yếu tố kết hợp khác như huyết áp động mạch thấp
 sẽ có những  biểu hiện của triệu chứng thiểu năng tuần hoàn não. Một nguyên nhân gây thiểu
 năng tuần hoàn  động mạch đốt sống thân nền đó là tình trạng thoái hoá cột sống cổ, tuỳ mức
 độ thoái hoá khớp, mấu gai bên đốt sống gây chèn ép động mạch đốt sống. Đặc biệt một số
 động tác như quay đầu cổ  đột ngột, hoặc gập cổ quá mức có thể chèn ép gây cản trở đường
đi của động mạch đốt sống đối bên ở đoạn cổ (C1). Các bất thường bản lề đốt sống cổ C1
 và  lỗ chẩm cũng là những nguyên nhân hiếm gặp của thiểu năng tuần hoàn não hệ sống nền.

Các biểu hiện thường thấy
Các triệu chứng của bệnh gợi ý lúc đầu thường xuất hiện thoáng qua, sau tiến triển, hay tái phát
Các tổn thương có thể lan toả rải rác hoặc có khi khu trú. Các triệu chứng đó là:
- Nhức đầu rất thường gặp do hậu quả của rối loạn tuần hoàn hoặc thiếu máu. Đau sau gáy, 
vùng chẩm, đôi khi đau âm ỉ hoặc từng cơn lan lên nửa bên đầu.
- Chóng mặt và rối loạn thăng bằng, cảm giác lảo đảo thoáng qua hoặc xoay tròn kiểu rối loạn
 tiền đình. Các cảm giác trên có thể thoáng qua hoặc tăng lên khi thay đổi tư thế kéo dài nhiều
 giờ đến vài ngày. Có thể tự hết hoặc dùng thuốc chữa triệu chứng đỡ.
- Rối loạn vận nhãn, nhìn đôi, nhìn sang hai bên mờ hoặc có ám điểm kéo dài trong vài giây vài
 phút. Các triệu chứng này xảy ra đột ngột khi từ nằm chuyển sang ngồi hoặc đứng. Có thể gặp
 ảo thị.
- Các rối loạn vận động, cảm giác hai chân như bị lấy đi đột ngột, không chóng mặt, không rối
 loạn ý thức, xảy ra khi ngửa đầu hoặc quay đầu đột ngột, gây thiếu máu thoảng qua ở cột tháp
 vùng hành não.
- Các triệu chứng khác có thể gặp như ù tai, giảm thính lực một bên hoặc hai bên thoáng qua. 
Rung giật nhãn cầu, hội chứng tiền đình, chóng mặt buồn nôn và nôn...
Khi có các triệu chứng trên, người bệnh nên đến bệnh viện khám sớm để được làm các xét 
nghiệm cần thiết giúp chẩn đoán căn nguyên để điều trị có hiệu quả.
Các xét nghiệm cần làm là kiểm tra định lượng các thành phần mỡ trong máu như cholesterol,
 HDL-cholesterol, LDL-cholesterol, triglycerid, định lượng glucose máu. Chụp Xquang thường
 quy cột sống cổ các tư thế thẳng nghiêng, chếch 3/4 hai bên đánh giá tình trạng thoái hoá cột
 sống gây hẹp các lỗ liên kết nơi mạch máu thần kinh đốt sống đi qua. Phát hiện các bất thường
 bản lề cột sống cổ. Cần thiết phải siêu âm Doppler mạch máu khi phát hiện tiếng thổi tâm thu
 trên  đường đi của động mạch đốt sống hoặc hõm dưới đòn, phát hiện hẹp động mạch dưới
 đòn gây hội chứng cướp máu động mạch làm xuất hiện tình trạng thiếu máu não cấp tính.

Biến chứng có thể gặp
Phải nên nhớ rằng, thiểu năng tuần hoàn não có thể diễn tiến lâu ngày với các dấu hiệu như
 trên, hoặc có biến chứng nặng nề hơn đó là gây nên bệnh cảnh đột quỵ nhồi máu não hệ
 sống nền rất nguy hiểm khi một động mạch bị huyết khối tắc hoàn toàn, bệnh nhân có thể 
tử vong do suy hô hấp, tuần hoàn vì thân não bị nhồi máu hoại tử cấp tính, phù não.

Điều trị thế nào?

Điều trị bệnh có hiệu quả phải tìm nguyên nhân để điều trị tận gốc. Kết hợp với điều trị triệu 
chứng. Nếu huyết áp thường xuyên thấp hơn bình thường nên dùng các thuốc nâng huyết 
áp (heptamyl) hoặc uống trà gừng, trà sâm hằng ngày vào buổi sáng.
Hiện nay có rất nhiều loại thuốc chữa triệu chứng chóng mặt, tùy cơ chế bệnh sinh, có thể 
với bệnh nhân này hiệu quả với thuốc này nhưng lại ít hiệu quả với bệnh nhân khác. Các
 thuốc có cả dạng tiêm và uống như tanganil; thuốc dạng uống đơn thuần như sibelium; 
beta serc; dedalon...
Các thuốc cải thiện tuần hoàn não tác động trên nhiều cơ chế khác nhau như giãn mạch
 não như stugeron hoặc tăng cung cấp ôxy não như duxil hoặc tăng lưu thông mạch máu
 như pyracetam... Một số thuốc nguồn gốc Đông y cũng được sử dụng có hiệu  quả như Hoạt 
huyết dưỡng não... Tuy nhiên để điều trị bệnh có hiệu quả và an toàn cần phải được khám 
bệnh kê đơn tại các cơ sở y tế chuyên khoa, tránh tình trạng người dân thấy triệu chứng
 giống nhau là tự ý mua thuốc dùng. Thuốc có thể chỉ định được cho bệnh nhân này nhưng 
với người bệnh khác lại là chống chỉ định. Càng không thể chỉ dựa vào đọc tác dụng của
 thuốc mà dùng ngay cho bản thân, điều này rất nguy hiểm.

Theo BSGĐ